KOLEKTIVNO OSTVARIVANJE AUTORSKOG PRAVA U KONTEKSTU KORIŠĆENJA DELA NA INTERNETU – OSVRT NA ZAKONODAVSTVO EU

RADULOVIĆ Stanislav (Podsekretar, Pokrajinski sekretarijat za kulturu, javno informisanje i odnose sa verskim zajednicama – Novi Sad; doktorand, Pravni fakultet Univerziteta u Novom Sadu), stanislavradulovic84@gmail.com

Internet se poslednjih decenija razvio u najveću i najvažniju globalnu računarsku mrežu sa nesagledivim dometima. U digitalnom dobu, autorsko delo postaje bestelesno, odnosno oslobođeno telesnog nosača, a u virtuelnom prostoru svakodnevno dolazi do povreda ovlašćenja iz korpusa autorskog i srodnih prava. S vremenom je mnoštvo takvih povreda uslovilo neophodnost za ograničavanje i regulisanje pojedinih segmenata interneta sa ciljem da se stvori adekvatan ambijent u kojem bi svaki autor bio stimulisan da stvara. Autorsko i srodna prava predstavljaju subjektivna prava koja se efikasnije ostvaruju ako se njihovi nosioci udruže u organizaciju radi kolektivnog ostvarivanja svojih prava. Uočava se mogućnost za širokom primenom instituta kolektivnog ostvarivanja autorskog i srodnih prava u eri informacionog društva. Direktivom EU 2014/26/EU postavljen je čvrst okvir funkcionisanja organizacija za kolektivno ostvarivanje autorskog i srodnih prava i stvorene su pretpostavke za veću transparentnost u poslovanju ovih entiteta. EU ovim aktom uvodi konkurenciju među organizacijama na tržištu prava na korišćenje muzičkih sadržaja onlajn. Direktivom EU 2019/79/EU koncipira se prošireno kolektivno licenciranje od strane organizacija za kolektivno ostvarivanje autorskog i srodnih prava, koje treba da omogući izdavanje multiteritorijalnih licenci institucijama kulturne baštine za korišćenje dela nedostupnih na tržištu. Preovladala je svest o nužnosti uspostavljanja jedinstvenog digitalnog tržišta kao jedne od osnovnih pretpostavki funkcionisanja autorskog i srodnih prava na internetu. Ovaj rad ima za cilj da prikaže jasnu nameru evropskog zakonodavca koja se kreće u pravcu nadogradnje i usavršavanja sistema kolektivnog ostvarivanja autorskog prava kako bi se njegovom primenom prevazišla evidentna kriza u funkcionisanju autorskog prava na internetu.

Ključne reči: kolektivno ostvarivanje autorskog i srodnih prava, autorsko pravo, zakonodavstvo EU, digitalno okruženje, korišćenje autorskog dela putem interneta