GRANICE VANTERITORIJALNOG DEJSTVA OPŠTE UREDBE O ZAŠTITI PODATAKA EVROPSKE UNIJE

VUČIĆ Mihajlo (Naučni saradnik, Institut za međunarodnu politiku i privredu, Beograd),

Opšta uredba o zaštiti podataka EU (GDPR) utiče na standarde zaštite podataka u drugim pravnim sistemima zbog svog vanteritorijalnog dejstva. Privlačnost poslovanja na unutrašnjem tržištu glavni je razlog što strane kompanije, koje u svojim poslovnim operacijama koriste lične podatke građana EU, ili lica sa prebivalištem u EU, pristaju da se podvrgavaju njenim odredbama. Na taj način dolazi do proširenja nadležnosti EU i izvan njene teritorije. Vanteritorijalno delovanje organa jedne suverene nadležnosti nije načelno zabranjeno međunarodnim pravom, ali stvara praktične probleme u primeni i izvršenju, kao i otpore drugih suverenih nadležnosti, koje mogu da polažu jače pravo na regulisanje datog pravnog odnosa. Zaključivanjem međunarodnih ugovora kojima se regulišu problemi vanteritorijalne nadležnosti između zainteresovanih strana, ovi problemi se otklanjaju. Međutim, pravo na zaštitu ličnih podataka koje štiti GDPR je koncipirano kao ljudsko pravo, koje mora biti apsolutno zaštićeno, što automatski poništava dejstvo zaključenih ugovora. Sud pravde EU pokazuje spremnost da brani apsolutnost ovog prava. U radu se postavlja pitanje da li privlačnost unutrašnjeg tržišta zajedno sa koncepcijom prava na zaštitu podataka kao ljudskog prava može da nametne model zaštite podataka u EU kao globalni model. Ističe se da države koje su ekonomski dovoljno moćne, čak i ako dele vrednosti zaštite ljudskih prava sa EU, mogu da odole vanteritorijalnom dejstvu GDPR-a, što pokazuje analizirani slučaj odnosa EU–SAD. Međutim, pravi problem nastaje kada dođe do sukoba nadležnosti sa ekonomskom silom koja ima potpuno drugačiji vrednosni pogled od EU na zaštitu podataka i ljudska prava uopšte (Kina). U tom smislu, u radu se zaključuje da vanteritorijalno dejstvo GDPR-a može da dovede do širenja modela zaštite podataka u EU najviše u okviru bloka srodnih pravnih sistema, pogotovo što zaštita podataka postaje u savremenim međunarodnim odnosima ne samo ekonomski nego sve više i bezbednosni problem.

Ključne reči: GDPR, vanteritorijalnost, zaštita podataka, pravo na privatnost, EU